Emozione Erasmus Plus ‘Double EM Employ for Employability’
Visitare il Geniko Lykeio Pentapolis Public High
School, un Liceo situato nella provincia settentrionale della Grecia, un
presidio di cultura sito nel villaggio di Pentapolis a circa 20
chilometri da Serres, nella cuore della regione della Macedonia, pone una serie
di riflessioni sul ruolo dell’insegnante e della cultura in un paese
profondamente ferito dalla crisi. Pentapolis si presenta alla delegazione
formata da insegnanti e studenti del progetto Erasmus Plus ‘Double EM
Employ for Employability’ , fra i quali una delegazione proveniente dal
IISS ‘Canudo-Marone-Galilei’, come un villaggio fantasma, l’ombra del ridente e
laborioso borgo dedito all’agricoltura e alla lavorazione del tabacco che aveva
attratto il secolo scorso anche multinazionali come la Philp Morris e Marlboro.
Un borgo tanto attivo e dinamico che aveva voluto fortemente la costruzione di
un grande istituto di Istruzione Superiore con la determinazione di offrire ai
giovani dei villaggi limitrofi un’oasi di formazione e cultura per trasformare
il territorio ed elevarne l’economia. Questa è la terra di Alessandro Magno,
dei grandi filosofi ma anche crogiuolo di razze e influenze: nella cucina, nei
tratti somatici, nelle rovine sparse vedi tracce ottomane, latine, greche.
La crisi ha spazzato via gli elementi di un passato di
fatica e di lavoro, Pentapolis è un paese con poche tracce di vita, il
Geniko Lykeio contiene attualmente circa 60 studenti rispetto ai 200
frequentanti pochissimi anni fa. La crisi economica ha ferito non solo il
tessuto produttivo, le relazioni, ma anche la scuola in generale, dal numero
del personale al sostanziale taglio degli stipendi.
In questo contesto, si penserebbe superficialmente che
si sia smarrito il senso della grandezza di una civiltà che ha portato il
pensiero, la cultura, la filosofia al mondo intero. Tuttavia il Geniko Lykeio
Pentapolis Public High School sorprende per la vivacità intellettuale e
la preparazione culturale degli studenti superstiti. Si percepisce che la
Scuola qui, con la ‘s’ maiuscola, non viene bistrattata e umiliata,
così come sta avvenendo a casa nostra, ma è sentita e vissuta come
presidio di cultura, luogo di resistenza, tenace lavoro di barriera alla
avanzata del disfattismo e pessimismo. La preparazione e le competenze del
corpo docente, una moderna falange con esperienze multiculturali, vivaci e
propositive, confermano la consapevolezza che l’unico elemento per fronteggiare
la crisi è una cultura solida e ampia. I temi dominanti del lavoro svolto con
gli insegnanti e studenti del progetto Erasmus Plus ‘Double EM Employ for
Employability’ si sono basati sulla riflessione dell’importanza e sulla
motivazione del Life Long Learning e dell’apprendimento insieme alla
consapevolezza di ciò che si è e di cosa si vuole raggiungere.
Importanti l’analisi su come l’uomo apprende dal
primo all’ultimo momento di vita attraverso le parole del vecchio saggio ‘Fino
a quando avevo 15 anni ho giocato, fino a 25 ho amato, fino a 35 ho
combattuto, fino a 50 ho accumulato ricchezza, adesso sto iniziando ad
apprendere’. Dunque la proposizione della necessità del Life Long Learning
ovvero l’apprendimento durante il corso della vita, il quale si configura
come un processo di auto miglioramento.
Gli studenti, i giovani europei provenienti dalla
Germania, Romania, Italia, si sono confrontati con gli amici greci sul
come attraverso l’apprendimento ogni essere vivente raggiunge due obiettivi: in
primis mette in azione e dirige le sue forze per trasformare se
stesso, per quanto gli sia possibile, sia in base all’ambiente in cui
vive sia al momento storico. In seguito acquisisce l’abilità e gli strumenti
per cambiare questo ambiente e perfino trasformarlo. Gli studenti attraverso
role play e workshop hanno condiviso la teoria che questi due elementi sono
interconnessi e si rinforzano reciprocamente. Uno completa e rende sicuro
l’altro, per questo motivo si possono unire fornendo una definizione
nuova di apprendimento. Apprendere significa non solo mettere insieme dati e
fatti ma anche comprenderli. Non bisogna mai dare nulla per certo, ma mettere
insieme, creare correlazioni, analizzare attraverso l’applicazione del pensiero
critico.
Dunque il grande messaggio che l’incontro di
partenariato sta fornendo ai giovani europei ed alle comunità che rappresentano
risiede nella responsabilità di ‘dire a se stessi chi vogliono essere’, cosa
vogliono diventare affinché possano intraprendere tutte quelle azioni che
consentano loro tale raggiungimento. Perché l’apprendimento, la conoscenza è
corpo,anima, intelligenza, non è solo studio ma sviluppo di pensiero critico.
L’apprendimento è esperienza dello stare insieme, del portare la vita a scuola
attraverso esperienza extra curriculari, per rendere più ricchi gli studenti
per prepararli alla vita. Fortunatamente su tutti i segni lasciati della
politica fallimentare, in questa terra ferita, si sente l’eco delle parole di
Menandro, Solone, Platone, Euripide, Aristotele, si respirano le parole di quei
grandi uomini che hanno elaborato il Pensiero propulsore della civiltà, uomini
che hanno declinato la centralità dell’Uomo e la cogenza del
Sapere. Una terra che sta iniziando un nuovo percorso senza piagnistei,
leccandosi le ferite in silenzio, ponendo al centro di tutto la Cultura come
unico elemento garante della Libertà.
Piera De Giorgi
Η επίσκεψη στο Γενικό Λύκειο Πεντάπολης, ένα λύκειο που βρίσκεται στη βόρεια Ελλάδα, ένα ίδρυμα πολιτισμού στο χωριό Πεντάπολη, περίπου 20 χιλιόμετρα από τις Σέρρες, στην καρδιά της περιοχής της Μακεδονίας, θέτει μια σειρά από σκέψεις σχετικά με το ρόλο του εκπαιδευτικού και του πολιτισμού σε μια χώρα βαθιά τραυματισμένη από την κρίση.
Το χωριό της Πεντάπολης παρουσιάζεται - μέσω μιας αντιπροσωπείας καθηγητών
και μαθητών του προγράμματος Erasmus Plus «Double EM: Employ for Employability»,
ανάμεσα στους οποίους και η αντιπροσωπία από το IISS «Canudo-Marone-Galilei» - σαν ένα χωριό-φάντασμα, η σκιά μιας κεφάτης
και σκληρά εργαζόμενης περιοχής, αφιερωμένης στη γεωργία και την επεξεργασία του
καπνού, που είχε προσελκύσει τον περασμένο αιώνα και πολυεθνικές εταιρείες,
όπως την Philp Morris
και την Marlboro. Μια περιοχή τόσο δραστήρια και δυναμική, που είχε υποστηρίξει σθεναρά την
εγκαθίδρυση ενός μεγάλου ιδρύματος εκπαίδευσης, αποφασισμένη να προσφέρει στους
νέους και από τα γειτονικά χωριά μια όαση εκπαίδευσης και του πολιτισμού, για
να μετατρέψει την περιοχή και να ενισχύσει την οικονομία της.
Αυτή είναι η γη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, των μεγάλων φιλοσόφων, αλλά και ένα
χωνευτήρι φυλών και επιρροών: στην κουζίνα, στη σωματική διάπλαση, στα
διάσπαρτα ερείπια από ίχνη Οθωμανικά, λατινικά, ελληνικά.
Η κρίση έχει εξαφανίσει τα στοιχεία ενός παρελθόντος αγώνα και εργασίας. Η
Πεντάπολη είναι ένα χωριό με ελάχιστα ίχνη ζωής. Το Γενικό Λύκειο φιλοξενεί προς
το παρόν 60 μαθητές, έναντι 200 που φοιτούσαν πριν από κάποια χρόνια. Η
οικονομική κρίση έχει πλήξει όχι μόνο τον παραγωγικό ιστό, τις κοινωνικές σχέσεις,
αλλά και το σχολείο εν γένει, από τον αριθμό των υπαλλήλων ως τη σημαντική
μείωση των μισθών τους.
Στο πλαίσιο αυτό, θα νόμιζε επιπόλαια κάποιος ότι έχει χαθεί η αίσθηση του
μεγαλείου ενός πολιτισμού, που έφερε τη σκέψη, τον πολιτισμό, τη φιλοσοφία στον
κόσμο ολόκληρο. Ωστόσο, το Γενικό Λύκειο Πεντάπολης εκπλήσσει με την πνευματική
ζωντάνια και την πολιτισμική προετοιμασία των υπαρχόντων μαθητών. Φαίνεται ότι το
Σχολείο αυτό, με κεφαλαίο το «Σ», δεν γίνεται αντικείμενο κακομεταχείρισης και
ταπείνωσης, όπως συμβαίνει στην Ιταλία, αλλά υπάρχει η ζωντανή αίσθηση μιας
πολιτισμικής φρουράς, ενός χώρου αντίστασης, μιας επίμονης πολεμικής στην
προχωρημένη ηττοπάθεια και στην απαισιοδοξία. Η κατάρτιση και τα προσόντα του
διδακτικού προσωπικού, μιας σύγχρονης «φάλαγγας» με εμπειρία πολυπολιτισμική,
ζωντανή και καινοτόμα, επιβεβαιώνουν την
αντίληψη ότι το μόνο στοιχείο για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι μια ισχυρή
και ευρεία κουλτούρα.
Τα κυρίαρχα θέματα της εργασίας που έγινε με τους καθηγητές και τους μαθητές
στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus Plus, «Double EM: Employ for Employability», βασίζονται στην αντανάκλαση της σημασίας και στο
κίνητρο της Δια Βίου Μάθησης, στη μάθηση μέσω της επίγνωσης του ποιοι και τι είμαστε
και τι θέλουμε να επιτύχουμε.
Σημαντική ανάλυση για το πώς ο άνθρωπος μαθαίνει από την πρώτη μέχρι την
τελευταία στιγμή της ζωής του προκύπτει μέσα από τα λόγια του σοφού γέροντα «Μέχρι
τα 15 έπαιξα, μέχρι 25 ερωτεύτηκα, μέχρι τα 35 πάλεψα, μέχρι 50 μάζεψα πλούτη, τώρα
αρχίζω να μαθαίνω ». Έτσι προκύπτει η πρόταση της ανάγκης για δια βίου μάθηση ή
της μάθησης κατά τη διάρκεια της ζωής, η οποία διαμορφώνεται σε μια διαδικασία
αυτοβελτίωσης.
Οι φοιτητές, νέοι Ευρωπαίοι από τη Γερμανία, τη Ρουμανία, την Ιταλία,
συνεργάστηκαν με τους Έλληνες φίλους μας πάνω στο πώς μέσα από τη μάθηση κάθε
ζωντανή ύπαρξη επιτυγχάνει δύο στόχους: πρώτον, τίθεται σε δράση και κατευθύνει
τις δυνάμεις της για να μετασχηματιστεί, όσο το δυνατόν περισσότερο, με βάση το
περιβάλλον στο οποίο ζει και την ιστορική στιγμή. Στη συνέχεια, αποκτά την
ικανότητα και τα εργαλεία για να αλλάξει αυτό το περιβάλλον και να το
μετασχηματίσει. Οι μαθητές μέσω παιχνιδιών ρόλων και εργαστηρίων μοιράστηκαν τη
θεωρία: ότι αυτά τα δύο στοιχεία συνδέονται και ενισχύει το ένα το άλλο. Το ένα
συμπληρώνει και εξασφαλίζει το άλλο, γι 'αυτό το λόγο μπορούν να ενωθούν με την
παροχή ενός νέου ορισμού της μάθησης: μάθηση σημαίνει όχι μόνο συγκέντρωση δεδομένων
και γεγονότων αλλά και κατανόησή τους. Δεν πρέπει ποτέ να θεωρούμε κάτι
δεδομένο αλλά να συνθέσουμε, να δημιουργούμε συσχετισμούς, να αναλύουμε μέσω
της εφαρμογής της κριτικής σκέψης.
Έτσι προκύπτει το μεγάλο μήνυμα: ότι η συνάντηση συμμετεχόντων προσφέρει
στους νέους Ευρωπαίους και στις κοινότητες που εκπροσωπούν την ανάληψη της
ευθύνης να πουν οι ίδιοι ποιοι θέλουν να είναι, τι θέλουν να γίνει, έτσι ώστε να
μπορούν να αναλάβουν όλες εκείνες τις δράσεις που θα τους επιτρέψουν να
επιτευχθεί αυτό. Επειδή η μάθηση, η γνώση είναι σώμα, ψυχή, νοημοσύνη, δεν
είναι μόνο μελέτη, αλλά ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Η μάθηση είναι η εμπειρία
του να είμαστε μαζί, να φέρνεις τη ζωή στο σχολείο μέσω εξωσχολικής εμπειρίας,
να κάνεις τους μαθητές πλουσιότερους να τους προετοιμάζεις για τη ζωή.
Ευτυχώς για όλους, σημάδια που ξέφυγαν από την αποτυχημένη πολιτική, σε αυτή
την πληγωμένη γη, είναι η ηχώ των λόγων του Μενάνδρου, του Σόλωνα, του Πλάτωνα.
Μετάφραση από τα Ιταλικά με τη συμβολή της κ. Θεοδώρας Μπαγανά
Piera De Giorgi
Καθηγήτρια
